ไฟรั่ว ไฟดูด ไฟช็อต เกิดจากอะไร รวมสาเหตุและวิธีป้องกันครบวงจร

ไฟฟ้าคือปัจจัยสำคัญในชีวิตประจำวัน แต่ในความสะดวกสบายก็แฝงไปด้วยอันตรายเงียบที่หลายคนอาจมองข้าม ปัญหาไฟรั่ว ไฟดูด และไฟช็อต ไม่ใช่เรื่องไกลตัวและสามารถเกิดขึ้นได้กับทุกบ้านโดยไม่คาดคิด การตระหนักรู้ถึงสาเหตุและวิธีป้องกันจึงเป็นเกราะป้องกันที่ดีที่สุดสำหรับคุณและครอบครัว วันนี้ Sunny Emergency Light จะพาไปทำความรู้จักกับอันตรายจากไฟฟ้าเหล่านี้อย่างละเอียด เพื่อให้คุณสามารถใช้งานไฟฟ้าได้อย่างปลอดภัยและมั่นใจมากยิ่งขึ้น

ไขข้อสงสัย ไฟรั่ว ไฟดูด ไฟช็อต ต่างกันอย่างไร?

ก่อนจะไปดูว่า ไฟรั่ว ไฟดูด และไฟช็อตเกิดจากอะไร เรามาทำความเข้าใจความหมายของแต่ละคำให้ตรงกันก่อน เพื่อให้เห็นภาพความแตกต่างและอันตรายที่ซ่อนอยู่ได้ชัดเจนยิ่งขึ้น เพราะแต่ละอาการมีลักษณะและที่มาที่แตกต่างกัน

ไฟรั่วคืออะไร

ไฟรั่ว (Earth Leakage) คือ สภาวะที่กระแสไฟฟ้าได้รั่วไหลออกจากวงจรไฟฟ้าปกติไปยังส่วนที่ไม่ควรมีไฟฟ้า เช่น โครงโลหะของเครื่องใช้ไฟฟ้าอย่าง ตู้เย็น เครื่องซักผ้า หรือเครื่องทำน้ำอุ่น เปรียบเสมือนท่อน้ำที่มีรอยรั่วซึมอยู่ตลอดเวลา แม้จะยังไม่ก่อให้เกิดอันตรายในทันที แต่ก็เป็นสภาวะที่พร้อมจะทำให้เกิดเหตุการณ์ไฟดูดได้หากมีคนไปสัมผัส

ไฟดูดคืออะไร

ไฟดูด (Electric Shock) คือ ปรากฏการณ์ที่กระแสไฟฟ้าไหลผ่านร่างกายมนุษย์ ซึ่งเกิดขึ้นเมื่อเราไปสัมผัสกับส่วนที่มีไฟรั่วอยู่ หรือสัมผัสกับสายไฟโดยตรง ร่างกายของคนเราที่เปียกชื้นจะยิ่งนำไฟฟ้าได้ดี ทำให้กระแสไฟไหลผ่านได้สะดวก ความรุนแรงมีตั้งแต่แค่รู้สึกชา ไปจนถึงกล้ามเนื้อเกร็ง หัวใจหยุดเต้น และเสียชีวิตได้ในที่สุด

ไฟช็อตคืออะไร

ไฟช็อต (Short Circuit) หรือที่เรียกอย่างเป็นทางการว่า “ไฟฟ้าลัดวงจร” คือ การที่กระแสไฟฟ้าไหลผิดเส้นทาง โดยไหลจากสายไฟเส้นที่มีไฟฟ้า (Line) ไปยังสายที่ไม่มีไฟฟ้า (Neutral) โดยตรง โดยไม่ผ่านเครื่องใช้ไฟฟ้าหรือโหลดใดๆ ทำให้เกิดความต้านทานต่ำมาก กระแสไฟจึงไหลอย่างมหาศาลในทันที ส่งผลให้เกิดความร้อนสูง ประกายไฟรุนแรง และอาจเป็นสาเหตุของอัคคีภัยได้

สาเหตุหลักที่ทำให้เกิดไฟรั่ว ไฟดูด ไฟช็อต

เมื่อเข้าใจความแตกต่างแล้ว เรามาเจาะลึกกันว่าต้นตอของปัญหาเหล่านี้มาจากไหน เพราะการรู้สาเหตุที่แท้จริงคือหัวใจสำคัญของการป้องกันและแก้ไขได้อย่างตรงจุด เพื่อไม่ให้เกิดเหตุการณ์ไม่คาดฝันขึ้นกับบ้านของคุณ

สาเหตุของไฟรั่วที่พบบ่อย

หนึ่งในคำตอบสำคัญของคำถามที่ว่าไฟรั่วเกิดจากอะไร มักมาจากปัจจัยเหล่านี้

• ฉนวนไฟฟ้าเสื่อมสภาพ สายไฟหรืออุปกรณ์ไฟฟ้าที่ใช้งานมานาน, อยู่ในที่ร้อนจัด หรือโดนแดดเลียเป็นประจำ ทำให้ฉนวนที่ห่อหุ้มกรอบแตกและรั่วได้ รวมถึงการถูกสัตว์กัดแทะสายไฟ
• ความชื้น การติดตั้งเครื่องใช้ไฟฟ้าในบริเวณที่เปียกชื้น เช่น ปั๊มน้ำ เครื่องซักผ้า หรือการที่น้ำเข้าเครื่องใช้ไฟฟ้า ทำให้ความชื้นกลายเป็นสะพานให้กระแสไฟรั่วออกมาได้
• อุปกรณ์ไม่ได้มาตรฐาน เครื่องใช้ไฟฟ้าหรือสายไฟราคาถูกที่ไม่ได้มาตรฐาน มอก. (มาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรม) มักมีคุณภาพต่ำและเสี่ยงต่อการเกิดไฟรั่วได้ง่าย
• การติดตั้งที่ผิดพลาด การเดินสายไฟหรือติดตั้งอุปกรณ์ไฟฟ้าโดยช่างที่ไม่มีความเชี่ยวชาญ อาจทำให้เกิดข้อผิดพลาดจนเป็นสาเหตุของไฟรั่วได้

สาเหตุที่ทำให้เกิดไฟดูด

แล้วไฟดูดเกิดจากอะไร ส่วนใหญ่มักเป็นผลสืบเนื่องมาจากไฟรั่ว หรือพฤติกรรมการใช้งานที่ไม่ปลอดภัย ดังนี้

• การสัมผัสอุปกรณ์ที่มีไฟรั่ว เป็นสาเหตุอันดับหนึ่งที่ทำให้คนถูกไฟดูด โดยเฉพาะการสัมผัสโครงโลหะของเครื่องใช้ไฟฟ้าที่ไม่มีสายดิน
• ร่างกายเปียกชื้น ขณะที่ร่างกายเปียก เช่น มือเปียก หรือยืนบนพื้นที่เปียก ความต้านทานของผิวหนังจะลดลงอย่างมาก ทำให้กระแสไฟฟ้าไหลผ่านร่างกายได้ง่ายและรุนแรงขึ้น
• ขาดอุปกรณ์ป้องกัน บ้านที่ไม่มีการติดตั้งสายดินหรือเครื่องตัดไฟรั่ว (เบรกเกอร์กันดูด) จะขาดเกราะป้องกันที่สำคัญ ทำให้เมื่อเกิดไฟรั่ว กระแสไฟจะหาทางไหลผ่านร่างกายคนได้ทันที

สาเหตุของไฟช็อต

สำหรับคำถามที่ว่าไฟช็อตเกิดจากอะไรสาเหตุหลักมักมาจากการที่สายไฟสองเส้นสัมผัสกันโดยตรง ซึ่งเกิดจาก

• สายไฟเก่าหรือชำรุด ฉนวนสายไฟที่เปื่อยยุ่ยหรือขาด ทำให้ลวดทองแดงด้านในของสายไฟทั้งสองเส้นมาแตะกัน
• การใช้งานเกินกำลัง (Overload) การเสียบปลั๊กเครื่องใช้ไฟฟ้าที่กินไฟมากๆ หลายชิ้นในเต้ารับเดียว หรือใช้ปลั๊กพ่วงที่ไม่ได้คุณภาพ ทำให้เกิดความร้อนสูงจนฉนวนละลายและสายไฟแตะกัน
• น้ำหรือสิ่งแปลกปลอม น้ำรั่วซึมเข้าเต้ารับ หรือมีสัตว์ตัวเล็กๆ เข้าไปในแผงควบคุมไฟฟ้า ก็สามารถทำให้เกิดไฟฟ้าลัดวงจรได้

วิธีตรวจสอบไฟฟ้ารั่วเบื้องต้น

การรอให้เกิดเหตุอาจสายเกินไป เราสามารถสังเกตและตรวจสอบความผิดปกติเบื้องต้นได้ด้วยตัวเอง เพื่อหยุดยั้งอันตรายได้ทันท่วงที

สังเกตอาการผิดปกติของเครื่องใช้ไฟฟ้า

รู้สึกเหมือนโดนไฟดูด: หากสัมผัสเครื่องใช้ไฟฟ้าแล้วรู้สึก “จี๊ดๆ” หรือ “ชาๆ” ที่ปลายนิ้ว นั่นคือสัญญาณเตือนที่ชัดเจนที่สุดว่ามีไฟรั่ว ห้ามใช้งานต่อเด็ดขาด

• ค่าไฟสูงผิดปกติ หากค่าไฟในเดือนนั้นๆ สูงขึ้นอย่างไม่มีสาเหตุ อาจเป็นไปได้ว่ามีไฟรั่วไหลออกจากระบบตลอดเวลา
• เครื่องตัดไฟรั่วทำงานบ่อย หากเบรกเกอร์กันดูดตัดไฟบ่อยครั้งโดยไม่ทราบสาเหตุ แสดงว่ามีจุดใดจุดหนึ่งในบ้านเกิดไฟรั่วขึ้น

การใช้ไขควงวัดไฟ (Test Lamp)

เป็นเครื่องมือง่ายๆ ที่ทุกบ้านควรมีติดไว้ วิธีใช้คือใช้นิ้วแตะที่ส่วนโลหะท้ายด้ามไขควง แล้วนำปลายไขควงไปแตะที่โครงโลหะของเครื่องใช้ไฟฟ้าที่สงสัย หากหลอดไฟในไขควงสว่างขึ้น แสดงว่ามีไฟรั่ว

ข้อควรระวัง การตรวจสอบนี้เป็นเพียงวิธีเบื้องต้น หากพบความผิดปกติใดๆ ควรเรียกช่างไฟฟ้าผู้เชี่ยวชาญมาตรวจสอบอย่างละเอียดเพื่อความปลอดภัยสูงสุด

แนวทางเพิ่มความปลอดภัย ลดความเสี่ยงไฟรั่ว ไฟดูด

การป้องกันคือหัวใจสำคัญที่สุดในการรับมือกับอันตรายจากไฟฟ้า ซึ่งสามารถทำได้ง่ายๆ ด้วยการติดตั้งอุปกรณ์ที่ถูกต้องและดูแลรักษาอย่างสม่ำเสมอ เพื่อลดความเสี่ยงจากการหาคำตอบว่า ไฟรั่วเกิดจากอะไร

ติดตั้งสายดิน (Ground Wire) อุปกรณ์พื้นฐานที่ทุกบ้านต้องมี

สายดินเปรียบเสมือน “เส้นทางสำรอง” ที่ปลอดภัยสำหรับกระแสไฟฟ้าที่รั่วไหลออกมา แทนที่ไฟจะไหลผ่านร่างกายคนเมื่อไปสัมผัส มันจะเลือกไหลลงสายดินซึ่งมีความต้านทานต่ำกว่าไปก่อน ทำให้เครื่องตัดไฟรั่วทำงานและตัดวงจรไฟฟ้าทันที ทุกบ้านจึงจำเป็นต้องมีระบบสายดินที่ได้มาตรฐาน

ติดตั้งเครื่องตัดไฟรั่ว (RCBO) เกราะป้องกันสำคัญ

เครื่องตัดไฟรั่ว หรือเบรกเกอร์กันดูด (RCBO/RCD) เป็นอุปกรณ์อัจฉริยะที่คอยตรวจสอบกระแสไฟฟ้าที่ไหลเข้าและออกจากบ้านตลอดเวลา หากมันตรวจพบว่ามีกระแสไฟฟ้า “หายไป” จากระบบแม้เพียงเล็กน้อย (ซึ่งหมายถึงไฟกำลังรั่วไปที่อื่น เช่น รั่วผ่านร่างกายคน) อุปกรณ์จะทำการตัดวงจรไฟฟ้าทั้งหมดในเวลาเพียงเสี้ยววินาที (0.04 วินาที) ซึ่งเร็วพอที่จะช่วยชีวิตคุณได้

การเลือกซื้อและดูแลรักษาอุปกรณ์ไฟฟ้า

เลือกซื้ออุปกรณ์ที่ได้มาตรฐาน มอก.: ทั้งเครื่องใช้ไฟฟ้า สายไฟ ปลั๊กพ่วง ควรมีเครื่องหมาย มอก. เพื่อรับประกันคุณภาพและความปลอดภัย

• หมั่นตรวจสอบสภาพสายไฟ ตรวจสอบสายไฟของเครื่องใช้ไฟฟ้าอย่างสม่ำเสมอ หากพบว่ากรอบแตก เปื่อย หรือชำรุด ควรหยุดใช้งานและเปลี่ยนใหม่ทันที
• หลีกเลี่ยงการใช้งานที่เสี่ยง อย่าใช้เครื่องใช้ไฟฟ้าขณะร่างกายเปียกชื้น และอย่าเสียบปลั๊กมากเกินไปในเต้ารับเดียว

คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับไฟรั่ว ไฟดูด และไฟช็อต

ถ้าไม่มีสายดิน จะติดตั้งเครื่องตัดไฟรั่ว (เบรกเกอร์กันดูด) ได้หรือไม่?

ได้ แต่ประสิทธิภาพในการป้องกันอาจไม่สมบูรณ์ 100% เครื่องตัดไฟรั่วยังคงสามารถทำงานและตัดไฟได้เมื่อมีกระแสไฟรั่ว “ผ่านร่างกายคน” ซึ่งเป็นปราการด่านสุดท้ายในการช่วยชีวิต แต่การมีสายดินจะช่วยให้กระแสไฟที่รั่วไหลลงดินได้ทันทีที่เกิดปัญหา ทำให้เครื่องตัดไฟทำงาน “ก่อน” ที่คนจะมีโอกาสไปสัมผัส จึงปลอดภัยกว่ามาก

โดนไฟดูดเบาๆ หรือรู้สึก “จี๊ดๆ” เวลาสัมผัสเครื่องใช้ไฟฟ้า อันตรายไหม?

อันตรายมาก! นี่คือสัญญาณเตือนที่ชัดเจนว่าเกิด “ไฟรั่ว” ขึ้นกับอุปกรณ์นั้นแล้ว แม้จะรู้สึกแค่เล็กน้อย แต่หากวันใดคุณร่างกายเปียกชื้นหรือสัมผัสในลักษณะที่ไฟฟ้าไหลผ่านได้สะดวก ความรุนแรงอาจเพิ่มขึ้นจนถึงขั้นเสียชีวิตได้ ดังนั้น เมื่อเจออาการนี้ ควรหยุดใช้งานและถอดปลั๊กทันที แล้วนำไปให้ช่างผู้เชี่ยวชาญตรวจสอบและแก้ไข

วิธีปฐมพยาบาลเบื้องต้นเมื่อพบคนถูกไฟดูดต้องทำอย่างไร?

สิ่งสำคัญที่สุดคือ “ความปลอดภัยของผู้ช่วยเหลือ” ให้ปฏิบัติตามขั้นตอนอย่างเคร่งครัด

• ห้ามใช้มือเปล่าสัมผัสผู้ที่ถูกไฟดูดเด็ดขาด เพราะคุณจะถูกไฟดูดไปด้วย
• รีบตัดกระแสไฟฟ้า โดยการสับคัตเอาต์ หรือเบรกเกอร์หลักของบ้านให้เร็วที่สุด
• ใช้วัสดุที่ไม่นำไฟฟ้า เช่น ไม้แห้ง, ผ้าแห้ง, ท่อยาง, เข็มขัดหนัง เขี่ยหรือผลักผู้ป่วยออกจากจุดที่ถูกไฟดูด

เมื่อผู้ป่วยหลุดออกมาแล้ว ให้รีบโทรแจ้งสายด่วน 1669 และทำการปฐมพยาบาล (CPR) หากผู้ป่วยหมดสติและหัวใจหยุดเต้น (ในกรณีที่ผู้ช่วยเหลือมีความรู้และทำเป็น)

สรุปบทความ

ความปลอดภัยจากอุบัติเหตุทางไฟฟ้าไม่ใช่เรื่องที่ควรมองข้าม การทำความเข้าใจว่าไฟรั่ว ไฟดูด และไฟช็อตเกิดจากอะไร คือก้าวแรกที่สำคัญ การป้องกันที่ดีที่สุดคือการติดตั้งระบบไฟฟ้าที่ได้มาตรฐาน ทั้งการมีสายดินและเครื่องตัดไฟรั่ว ควบคู่ไปกับการหมั่นตรวจสอบดูแลเครื่องใช้ไฟฟ้าให้อยู่ในสภาพดีเสมอ เพื่อให้บ้านของคุณเป็นพื้นที่ที่ปลอดภัยอย่างแท้จริง

เช่นเดียวกับความปลอดภัยจากไฟฟ้าที่ต้องพร้อมเสมอ ความปลอดภัยเมื่อเกิดเหตุฉุกเฉินอย่าง “ไฟดับ” ก็สำคัญไม่แพ้กัน SUNNY ในฐานะผู้เชี่ยวชาญด้านระบบไฟส่องสว่างฉุกเฉินและป้ายทางออกฉุกเฉิน เข้าใจดีว่าทุกวินาทีมีความหมายเมื่อเกิดเหตุไม่คาดฝัน เราจึงขอแนะนำ ตู้ควบคุมไฟฟ้าสำหรับระบบไฟฟ้าฉุกเฉิน (Emergency Lighting Control Panel) ที่ออกแบบมาเพื่อควบคุมและจ่ายไฟให้กับระบบโคมไฟฉุกเฉินและป้ายทางออกฉุกเฉินโดยเฉพาะ

• ทำงานอัตโนมัติ สั่งการให้โคมไฟฉุกเฉินทำงานทันทีที่ไฟฟ้าดับ
• ระบบทดสอบอัจฉริยะ มีระบบ Automatic Test เพื่อทดสอบการทำงานของแบตเตอรี่และหลอดไฟอย่างสม่ำเสมอ
• แจ้งเตือนแม่นยำ แสดงผลและแจ้งเตือนสถานะการทำงานของโคมไฟแต่ละตัวได้อย่างแม่นยำ
• ผ่านมาตรฐานความปลอดภัย ผลิตและออกแบบตามมาตรฐาน วสท. และ มอก.

สนใจสั่งซื้อสินค้าออนไลน์จาก SUNNY ได้ที่

• ร้านค้า ShopeeMall บน Shopee 
• ร้านค้า LazMall บน LAZADA
• ร้านค้า NocNoc บน NocNoc
• Line Official @SunnyThailand
• Email [email protected] 

หรือเลือกซื้อสินค้าผ่านร้านโมเดิร์นเทรดอย่าง ไทวัสดุ โฮมโปร เมกะโฮม Bean & Beyond หรือ ตัวแทนจำหน่ายไฟฉุกเฉิน SUNNY ใกล้บ้านคุณ และหากคุณมีคำถามเพิ่มเติมเกี่ยวกับโคมไฟฉุกเฉิน และอุปกรณ์อื่น ๆ สามารถติดต่อเราได้ที่ 02-378-1034